14 czerwca, 2010

Historia wszystkiego - Czaszka

Czaszka w sztukach wizualnych symbolizuje śmierć, krótkotrwałość życia; marność, jak również nieśmiertelność, niezniszczalność i niebezpieczeństwo. Z czaszek pokonanych nieprzyjaciół chętnie pijano, aby przejąć w ten sposób zalety wroga, jego odwagę, rozum i sławę. Czaszka w chrześcijaństwie była atrybutem św. Franciszka z Asyżu, św. Nazariusza, św. eremitów: Marii Magdaleny jako pokutnicy. Czaszka u stóp krzyża (w plastyce) — czaszka praojca Adama; emblemat Golgoty (aram. gulgota ’miejsce czaszek; biblijne miejsce Trupiej Głowy’ z hebr. gulgolet ’czaszka’), wzgórze pod Jerozolimą, na którym wg Biblii ukrzyżowano Chrystusa . W rzymskim kościele kapucynów (S. Maria delia Concezione) cztery podziemne kaplice udekorowano szkieletami, czaszkami i kośćmi przeszło czterech tysięcy kapucynów. W. plastyce, zwłaszcza od końca XVI w.. przedstawiano modlących się świętych ze wzrokiem utkwionym w czaszkę, niekiedy trzymaną w ręku. Czaszka, czasami uskrzydlona, występuje na (płaskorzeźbach nagrobnych. Czaszka — śmierć. Czaszka i skrzyżowane pod nią piszczele symbolizuje śmierć; piractwo: tajne stowarzyszenia; śmiertelne niebezpieczeństwo (zwł. na urządzeniach pod wysokim napięciem); trucizna (znak na pojemnikach). Na czarnych banderach pirackich (ang. Jolly Roger ’wesoły Roger’) oznaczały, że kto się broni, temu się nie daje pardonu. Znak hitlerowskich oddziałów Trupich Główek (SS Totenkopfyerbande). Starzec wpatrujący się w czaszkę symbolizował w plastyce Starość, czwarty wiek człowieka*.

Tradycyjnie nasz przegląd zaczynamy od Andrzeja Wróblewskiego. Motyw czaszki często pojawia się w jego pracach – od młodzieńczych drzeworytów po portrety organiczne z twarzami kostnymi czy wręcz samymi czaszkami.

Ta najsłynniejsza? Obecnie być może Damiena Hirsta. Przypomnijmy, że tworząc tę pracę „For the Love of God” Hirst z jednej strony zakpił sobie z rynku sztuki, udowadniając, że sprzedać może wszystko, z drugiej zaś przeszedł do historii jako najdroższy żyjący artysta. Praca ta bowiem, składająca się z platynowego odlewu czaszki inkrustowanego 8601 brylantami, stała się jedną z najdroższych prac w historii sztuki, a zdecydowanie najdroższą sprzedaną pracą żyjącego artysty.
Naszą rodzimą „odpowiedzią” na czaszkę Hirsta była czaszka Petera Fussa – wykonana ze szkła i plastyku wykonana w edycji 5 sztuk. Praca ta ma też adekwatny tytuł „For the Laugh of God”. Pracy tej towarzyszyła edycja zdjęć przedstawiających ten obiekt parodiujący czaszkę Hirsta (edycja 1000 sztuk).


Zanim zaczęła się polsko angielska bitwa na czaszki powstała praca Anny Konik "Disco Relaxation". To jedna z najbardziej efektownych wypowiedzi w tym temacie. Praca powstawała w latach 1998/1999 a jej pierwsza prezentacja miała miejsce w czerwcu 2000 roku w Centrum Sztuki Współczesnej. Ostatnio była pokazywana w Wiedniu w Künstlerhaus, 2008 (byla symbolem calej wystawy) a jej ostatni polski pokaz miał miejsce w ramach 5 Kolekcji CSW w Warszawie. Praca jest wykonana z żywicy epoksydowej, pokryta lusterkami o wielkości 1cm x 1cm, zawieszona na trzpieniu metalowym, całość poruszana jest za pomocą silniczka.


Zbyszek Rogalski jest autorem cyklu obrazów Insomnia (2003 i 2004 rok) z tańczącymi w powietrzu czaszkami.

Pola Dwurnik jest autorką co najmniej kilku prac odnoszących się do dzisiejszego tematu. Jednym z nich jest "Dziewczyna w kolczykach" (2006, olej na płótnie, serii Nokturny).

Poprosiliśmy artystkę o komentarz dotyczący tej pracy:

Obraz namalowałam w oparciu o zdjęcie rentgenowskie dziewczyny, której kręgosłup podtrzymuje tytanowa "drabina" ze złączony z sobą śrub - od pierwszych kręgów szyjnych po miednicę. Jej lekarz ze szpitala w Bernie (w Szwajcarii, tam gdzie ja też leżałam) opowiadał mi, że w szpitalu mówi się o niej "Stalowa dama" i że jest pogodną, radosną młodą osobą. Na obrazie widać szkielet do połowy czaszki i gdy się dobrze przyjrzeć, po obu jej stronach widać dwa malutkie, stworki - kolczyki w uszach dziewczyny."
Poniżej inna praca Poli "Deadly Banská Štiavnica" (2009, linoryt oraz rysunek węglem i kredką). Oddajmy znów głos artystce

„Ta praca powstała na sympozjum linorytniczym "Ano Lino 09" zorganizowanym przez centrum kultury "Štokovec" w przepięknej Banskiej Štiavnicy na Słowacji (w sierpniu 2009). Linoryt przedstawiający wnętrze socrealistycznego dworca, na którym pracowaliśmy odbiłam w różnych kolorach i na odbitkach rysowałam węglem i kredkami. Już znika dworzec, kończy się sympozjum; to była ostatnia praca i ogarnęły mnie refleksje typu memento mori... Ale muszę przyznać, że motyw czaszki był ogromnym odpoczynkiem dla dłoni po trudach cięcia linorytów...

Kolejna czaszka to rzeźba Zuzanny Janin. Praca ta (edycyjna), znajduje się w kolekcji niedawno zmarłej włoskiej galerzystki i kolekcjonerki Claudii Gian-Ferrari, która przez wiele lat kolekcjonowała dzieła z motywem czaszki. Obecnie trwa proces przekazania jej kolekcji do zbiorow Muzeum Sztuki Nowoczesnej, MAXXI w Rzymie.
Chcielibyśmy zwrócić też uwagę na cykl obrazów Małgosi Szymankiewicz pt. "Second Life". To pół abstrakcyjne płótna z misternym, jakby koronkowym motywem czaszek, piszczeli i innych kości. Wanitatywne motywy tworzą tu koncentryczne, dekoracyjne wzory przypominające manierystyczne groteski.
Robert Maciejuk jest autorem kilku prac z symbolami czaszki. Poniżej jeden z przykładów:
Temat czaszek jest bardzo bliski artyście pochodzącemu z Gdyni ukrywającemu się pod pseudonimem Denis Morningstar, który od roku 2005 zajmuję się budowaniem własnej kolekcji czaszek w formie obiektów malarskich.

Z pewnością to tylko fragment historii czaszki w sztuce polskiej – czekamy na wasze propozycje, będziemy uzupełniać nasz wpis. W następnym odcinku - wanna.

*Symbol czaszki – materiały (http://www.symbolizm.obrazy-olejne.org/)

Brak komentarzy: