"Zadanie tłumacza" - nowa, kolekcjonerska książka Joanny Rajkowskiej

Niedawno pisaliśmy o projekcie książkowym „Psy z Usukudar” Joanny Rajkowskiej i Sebastiana Cichockiego. Teraz inny „turecki” projekt Rajkowskiej „Zadanie tłumacza”, który również ma swoją kolekcjonerską wersję książkową. Projekt Rajkowskiej, do minionego weekendu pokazywany berlińskiej galerii Żak/Branicka, jest refleksją na temat rewolucji językowej w Turcji, przeprowadzonej przez Mustafę Kemala Atatürka.
W 1928 Atatürk rozpoczął rewolucję językową rozpoczynając od reformy alfabetu (dil devrimi), która zastąpiła alfabet persko-arabski rozszerzonym alfabetem łacińskim. Następnym krokiem była reforma samego języka tureckiego otomańskiego, która nieodwracalnie zmieniła słownik turecki zastępując słowa arabskie i perskie tureckimi odpowiednikami lub słowami zachodnimi oraz wprowadziła do obiegu słowa starotureckie, często nieużywane od stuleci.

Joanna Rajkowska postanowiła przetłumaczyć tekst Waltera Benjamina, napisany w 1921 roku "Zadanie tłumacza" ["Die Aufgabe des Überzetzers"] na martwy już język turecki otomański. Tekst ten, opublikowany w 1923 roku, stanowił wstęp do poezji Baudelaira w tłumaczeniu Benjamina na niemiecki "Tableaux Parisiens" [„Obrazków paryskich” Charlesa Baudelaire’a, cyklu wierszy, wchodzącego w skład „Kwiatów zła”]. Już sama data opublikowania tekstu - 1923 rok, stała się niemal symbolicznym punktem odniesienia, ponieważ jest to rok proklamacji Republiki Tureckiej, w jakimś sensie czas ‘wielkiej translacji’ kultury tego kraju.
Projekt "Benjamin w Konyi" był w założeniu nie tyle koceptualnym gestem ile przede wszystkim projektem publicznym. Najbardziej naturalnym krokiem była publikacja tekstu Waltera Benjamina "Zadania tłumacza" ["Die Aufgabe des Übersetzers/ﻭظيفهسى مترجمك"], w której pokazany jest proces owej translacji języka - powstała więc książka. W tej niewielkiego formatu artystycznej publikacji odnajdujemy oprócz tłumaczeń tekstu niemieckiego na otomański i współczesny turecki również fonetyczną transliterację przekładu otomańskiego za pomocą alfabetu łacińskiego, po to, by „usłyszeć” esej Benjamina po otomańsku. Idąc tropem wydawcy "Tableaux Parisiens", artystka poleciła wydrukować 500 egzemparzy książki.
Kolejną odsłoną projektu jest zdjęcie biblioteki Ağa Yusuf w Konyi, zawierającej zbiór książek otomańskich, gdzie pomiędzy publikacjami wydanymi przed 1928 rokiem widzimy tekst Benjamina. Książka ta (oznaczona jako numer 1, jako, że 500 egzemplarzy zostało pieczołowicie ponumerowanych) została ceremonialnie przekazana zarządcom biblioteki Ağa Yusuf. W geście tym zawarte było marzenie, żeby w jakimś sensie przywrócić benjaminowską myśl o translacji kulturze późnego Imperium Otomańskiego i wczesnej republiki tureckiej oraz fantazja dotycząca mistyfikacji historii.

Projekt jest też dostępny dla kolekcjonerów. 39 pierwszych parzystych numerów (od 2 do 78) z fotografiami z projektu. Motywów fotografii jest 13, każdy z nich został przygotowany w trzech egzemplarzach. Z kolei numery nieparzyste są niedostępne kolekcjonersko jako numery biblioteczne. Cena książek kolekcjonerskich to 120 EURO.
Na zdjęciach: książka z projektu „Zadanie tłumacza” oraz dwa zdjęcia z edycji kolekcjonerskiej dołączone do publikacji.