Figures Pawła Książka w Galerii Żak/Branicka

Pochodzące z łaciny słowo „figure”, w skrócie „fig.”, a w zapisie symbolicznym grecka litera „Φ”, oznacza zarówno postać, rycinę, diagram w tekście czy złoty podział. Dla Pawła Książka wieloznaczność tego słowa stała się punktem wyjścia do najnowszej serii obrazów pt. „Figures”.

Paweł Książek jest malarzem - analitykiem. Jego obrazy nie mają źródła emocjonalnego, lecz poprzedzone są procesem badawczym. Strategia tego artysty bazuje na analizie źródeł wizualnych. Zarówno we wcześniejszych seriach obrazów (jak np. „NN vs. Artist”) jak też w „Figures”, dostępny materiał źródłowy (m.in. współczesne lub historyczne fotografie zjawisk czy osób zaczerpnięte ze sztuk wizualnych, popkultury, kina lub internetu) zostaje przez Książka zebrany, sklasyfikowany i przetworzony przez medium malarstwa. W ten sposób artysta odwołuje się do metodologii stworzonej przez Aby’ego Warburga, opartej na budowaniu atlasów ikonograficznych i analizie porównawczej.

Seria „Figures” to seria portretów kobiet. Każdy z obrazów posiada skrót „Fig.” w tytule i liczbę porządkową. Seria ta jest moim kolejnym projektem odnoszącym się do tworzenia alternatywnej historii, obsesyjnego gromadzenia. Buduję architekturę emocji opartą na różnych kanonach estetycznych i źródłach  materiału wizualnego. Nie portretuję osób, lecz tworzę kolekcję emocjonalnych stanów - tłumaczy artysta. Książek sięga - po raz kolejny w swojej twórczości - do historii starego kina, wyszukując bohaterki o charakterystycznym typie urody: drobnych ustach, cienkich brwiach i okrągłych policzkach, jak np. jedna z ulubionych aktorek Fritza Langa, Silvia Sidney. Na czarno-białym ekranie aktorki te wyglądają jak porcelanowe lalki albo jak rzeźby, „trochę żywe”, a „trochę nie”. Ten właśnie moment interesuje Książka szczególnie. Przy zmianie medium z filmu/fotografii na malarstwo nagle te porcelanowe laleczki wydają się „bardziej żywe”, „bardziej realne”: oto przedmiot zamienia się w podmiot. Dla naszej percepcji zabieg ten jest takim zaskoczeniem jak kolorowe filmy z czasów II wojny światowej, gdy historia nagle staje się bardziej autentyczna. To zaskakujące, że u Książka to właśnie malarstwo - medium odwołujące się do fantazji - potrafi uwiarygodnić film.

Seria „Figures” bazuje na portretach aktorek oraz na współczesnych fotografiach z prywatnego archiwum artysty, tożsamość osoby portretowanej nie jest tu jednak istotna. Postać reprezentuje pewien charakter lub stan emocjonalny, jest rodzajem exemplum pewnego typu, a nie indywidualnością. Razem obrazy te - niczym atlasy antropologiczne - stają się atlasem emocji przypominającym kolekcję owadów zamkniętych w szklanych gablotach. Dla Książka temat ten jest też wyzwaniem malarskim: stara się on uchwycić stany trudne do nazwania i zinterpretowania. Trudność ta polega na złapaniu w obrazie chwili, której nie da się połączyć z konkretną wymową. Ma to związek z relacją medium malarskiego (gatunku bazującego, choćby przez czas powstawania obrazu, na dłuższym procesie) do czasu. W przeciwieństwie do niego kino i fotografia bazują na czasie rzeczywistym: kamera (filmowa czy fotograficzna) z łatwością może uchwycić pewien ułamek sekundy czy stan „pomiędzy”, malarstwo natomiast preferuje stany skończone, zdefiniowane. Artysta diagnozuje ten deficyt malarstwa w relacji do czasu i posiłkuje się możliwościami zaczerpniętymi z kina; nawet aranżacja jego portretów malarskich podporządkowana jest rytmowi klatek taśmy filmowej. W ten sposób Książek nadaje malarstwu czas rzeczywisty.

Czasem jest też odwrotnie, kiedy dzięki możliwościom malarstwa Książek rozszerza granice kina. Podczas gdy zdjęcia zawsze można bezbłędnie przyporządkować epoce, w której powstały, malarstwo jest bardziej ponadczasowe. Malarstwo pozwala zunifikować wszystkie wizerunki i stworzyć jeden homogeniczny zbiór - tłumaczy artysta. Z tego powodu w serii „Figures” artysta rezygnuje z elementów identyfikujących czas historyczny przy jednoczesnym zachowaniu czasu rzeczywistego akcji (stanów emocji). Efektem jest ujęcie postaci bez relacji do konkretnej epoki.

Paweł Książek | Figures
Daty: 31 października 2014 - 31 stycznia 2015
Wernisaż: piątek, 14 listopada 2014, od 18 do 21

Tekst i zdjęcia dzięki uprzejmości galerii Żak/Branicka